Wat weten we over het effect van zittenblijven of versnellen op leerprestaties en de sociaal-emotionele ontwikkeling?

Uit wetenschappelijke onderzoeken naar de effecten van zittenblijven in het primair onderwijs, komt naar voren dat er in het algemeen geen positief effect gevonden wordt op de (cognitieve) leerprestaties, ook niet op langere termijn. Onderzoek naar de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen laat zowel positieve als negatieve gevolgen zien, waarbij de gevonden positieve gevolgen op korte termijn, op langere termijn weer zijn verdwenen. Het versnellen van (hoog)begaafde leerlingen lijkt een positief effect te hebben op de cognitieve ontwikkeling van kinderen, ook op langere termijn. Voor de vaak veronderstelde negatieve effecten van versnellen op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen zijn geen wetenschappelijke bewijzen
gevonden: zowel op de korte als lange termijn lijkt dit niet tot significant negatieve gevolgen te leiden.

Daarbij moet nog wel worden opgemerkt dat vrijwel alle gevonden studies zijn uitgevoerd op scholen met het gangbare leerstofjaarklassensysteem. Het zou interessant zijn om te onderzoeken of er andere onderzoeksresultaten worden gevonden op basisscholen die dit systeem meer loslaten. Daarnaast speelt bij dit thema en het de leerstofjaarklassensysteem ook nog een onderliggend mechanisme een rol, wat bekend staat onder de term geboortemaand
effect of relatieve leeftijd effect (ENG: relative age effect). Kinderen die geboren zijn vlak ná de peildatum (was 1 oktober is nu 1 januari) hebben minder lang kunnen kleuteren dan klasgenoten geboren vlak vóór de peildatum. Omdat dit een ander soort onderwerp is dan de vragen die zijn gesteld, met een ander bijbehorend onderzoeksgebied, is ervoor gekozen daar in dit antwoord niet op in te gaan (vraag 098 van de Kennisrotonde gaat over dit specifieke onderwerp).