Wat (niet) te doen? Meta-analyse over preventieve sociaal-emotionele schoolinterventies

Veel preventieve schoolinterventies willen de socio-emotionele ontwikkeling en sociale veiligheid van leerlingen op het voortgezet onderwijs optimaliseren. Socio-emotionele ontwikkeling wordt hier gedefinieerd als intrapersoonlijke vaardigheden zoals het reguleren van gedrag, gedachtes en emoties en attitudes over zichzelf. Sociale veiligheid wordt gedefinieerd als interpersoonlijke vaardigheden zoals het ontwikkelen van positieve relaties met anderen en attitudes over school en sociale onderwerpen. Er is echter nog weinig bekend over de effectiviteit van interventies die zich hierop richten en de werkzame componenten die geassocieerd worden met deze effectiviteit. Wij hebben daarom een meta-analyse uitgevoerd met als doel 1) de algemene effectiviteit van deze interventies te onderzoeken, 2) de meest gebruikte componenten te identificeren en 3) te analyseren welke componenten het sterkst samenhangen met de effectiviteit van de interventies. Hierbij maken we onderscheid tussen praktische componenten (specifieke technieken), instructie componenten (methode van informatieoverdracht) en programma componenten (aspecten van de opzet van de interventie). Inmiddels zijn er 34 artikelen geanalyseerd die de effectiviteit van 35 interventies rapporteren. Uit deze voorlopige resultaten blijkt dat schoolinterventies op het voortgezet onderwijs kleine, positieve effecten laten zien in het optimaliseren van de socio-emotionele ontwikkeling (d = .15, p < .001) en sociale veiligheid (d = .21, p < 001) van leerlingen. De meest gebruikte componenten zijn over het algemeen gelijk voor interventies die zich richten op de socio-emotionele ontwikkeling en sociale veiligheid, namelijk: inzicht geven, sociale vaardigheidstraining, training van emotieregulatie, discussies, rollenspel, didactische instructies, gebruik van een handleiding, theoretische basis en betrokkenheid van schoolstaf. Voor socio-emotionele ontwikkeling blijken ontspanningsoefeningen, training van zelfcontrole en het gebruik van opdrachten ineffectieve componenten; interventies zonder deze componenten lijken effectiever dan interventies met deze componenten. Voor sociale veiligheid blijkt het geven van huiswerk een effectieve component; interventies met deze component lijken effectiever dan interventies zonder deze component. Dit zijn voorlopige resultaten. We zullen meer interventies analyseren om meer robuuste resultaten te verkrijgen. Het identificeren van componenten die effectief of ineffectief blijken, is belangrijk voor het vergroten van de kennis over welke componenten essentieel lijken voor gedragsverandering en welke mogelijk beter weggelaten kunnen worden. Met deze kennis kunnen bestaande interventies aangepast worden om ze effectiever te maken of kunnen nieuwe interventies worden ontwikkeld. Bovendien geeft deze kennis scholen de mogelijkheid om kritischer te kijken naar welke interventies ze willen implementeren om bepaald gedrag aan te pakken. In de presentatie laten we zien hoe scholen onze resultaten toe kunnen passen met een Nederlandse schoolinterventie als voorbeeld.