Semantische en stilistische aspecten van genitiefvariatie in het toneel van D.V. Coornhert (1522-1590)

In de context van het NWO-project ‘Language Dynamics in the Dutch Golden Age’ (Universiteit Utrecht) behandelt deze lezing de effecten van zowel het interne taalsysteem als literaire factoren op genitiefvariatie bij de zestiende-eeuwse literaire auteur en morele leidsman D.V. Coornhert (1522-1590): intra-auteur variatie. In de historische sociolinguïstiek is het vroegmoderne genitiefgebruik meerdere malen onderzocht, maar dit betreft onderzoek naar genitiefvariatie tussen regionale of sociale groepen. Deze lezing zet een vervolgstap en brengt variatie binnen een individuele taalgebruiker onder de aandacht. Hiermee laat ik zien dat naast sociale factoren, het taalsysteem patroonmatige variatie mogelijk maakte: de verschillende genitieven werden gebruikt in onderscheiden semantische relaties. Bovendien bepaalden ook stilistische strategieën de keuze voor een type genitief. De strategische inzet van een bepaalde genitief verreikte het effect van een literaire of retorische strategie. Op deze manier was de genitiefgroep onderdeel van een didactisch instrument, dat Coornherts publiek leidde op de weg naar morele perfectie.