Professionele standaarden. Een vergelijkend perspectief

1 Introductie
Rechters en raadsheren ervaren spanning
tussen productiedruk enerzijds en de kwaliteit
van de Rechtspraak anderzijds. Professionele
standaarden kunnen helpen bij het bepalen
wat wel en niet acceptabel is in relatie tot de
kwaliteit van werk.
In opdracht van de Raad voor de rechtspraak
deed USBO (Universiteit Utrecht) vergelijkend
onderzoek naar professionele standaarden
van medisch specialisten, accountants en
politieagenten, met als doel lessen te genereren
voor de ontwikkeling van professionele
standaarden in de Rechtspraak.
2 Vraagstelling en aanpak
De leidende onderzoeksvraag was: ‘Op welke
wijze zijn professionele standaarden in andere
beroepsgroepen tot stand gekomen en geïntroduceerd,
hoe worden deze standaarden
geborgd en actueel gehouden en welke lessen
kan de Rechtspraak hieruit trekken?’
We startten met literatuuronderzoek. Vervolgens
voerden we desk research uit naar professionele
standaarden in de drie beroepsgroepen
(medisch specialisten, accountants
en politieagenten) en interviewden we sleutelfiguren.
Voor de vertaling van de resultaten
naar de Rechtspraak spraken we in (groeps)
interviews met rechters en raadsheren.
3 Theoretische inkadering
Professionele standaarden richten zich op het
formeel en informeel definiëren, coderen en
ijken van de beroepsuitoefening, door beroepsgroepen
zelf, als onderdeel van verdergaande
professionalisering van een beroepsgroep.
In figuur 1 werken we de professionele standaarden
verder uit. De kern van professionele
standaarden bestaat uit idealen (de ambitiecode).
De educatieve code vult deze idealen
verder in, zodat standaarden op casusniveau
binnen de beroepspraktijk toepasbaar zijn. De
regulerende code formuleert vervolgens normen en protocollen die bij niet-naleven gekoppeld
kunnen worden aan sancties.
Naast deze codes hebben professionals
steeds meer te maken met aanvullende standaardisering
door beleidskaders (wettelijke
kaders en beleidsbepalingen) en organisatorische
kaders (tijd, geld en capaciteit). Professioneel
werk vraagt om verbinding tussen de
binnenste drie ringen en de buitenste ring.
Organiseren en management zijn onlosmakelijke
onderdelen van professioneel werk. Naast
handelen vanuit de eigen professie moeten
professionals ook ‘organisatieverantwoordelijk’
handelen.