Policy-argumenten in het overheidsaansprakelijkheidsrecht: een rechtsvergelijkend perspectief

De European Group on Tort Law heeft recent een brede studie opgezet naar ‘The Liability of Public Authorities in Comparative Perspective’. De reden hiervoor
is dat overheidsaansprakelijkheid de laatste decennia een van de belangrijkste ontwikkelingen in en op
de grenzen van het aansprakelijkheidsrecht vormt.
In een groot aantal landen, waaronder Nederland,
zijn belangrijke hervormingen op het terrein van nationaal overheidsaansprakelijkheid doorgevoerd en
er is sprake van een aanhoudende stroom van – voor
de ontwikkeling van het aansprakelijkheidsrecht –
belangrijke jurisprudentie. De afgelopen tijd heeft
bovendien het Europese Hof van Justitie een uniform
stelsel van lidstaataansprakelijkheid voor schending
van Unierecht ontwikkeld en heeft ook de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de
Mens het overheidsaansprakelijkheidsrecht beïnvloed en geëuropeaniseerd. Desalniettemin was het
overheidsaansprakelijkheidsrecht tot voor kort bewust buiten de initiatieven van Europese rechtswetenschap tot het ontwerpen van gemeenschappelijke
beginselen van aansprakelijkheidsrecht gelaten. De
recente studie van de European Group on Tort Law
brengt hierin verandering en vormt de aanleiding
voor deze bijdrage. Een blik op de historische evolutie van het overheidsaansprakelijkheidsrecht in binnen- en buitenland legt een beweging van immuniteiten naar op het eerste gezicht al maar toenemende
aansprakelijkheid bloot, maar tegelijkertijd zijn
tegengestelde tendensen zichtbaar. Het overheidsaansprakelijkheidsrecht ontwikkelt zich aldus niet
lineair, maar in golfbewegingen. Deze golfbewegingen worden mede ingezet door tijdgebonden policyargumenten, oftewel rechtspolitieke afwegingen,
die ook samenhangen met de bijzondere positie van
overheden. In deze bijdrage beantwoorden wij de
centrale vraag op welke manier het overheidsaansprakelijkheidsrecht door policy-argumenten wordt
gevormd. In rechtsvergelijkend perspectief wordt
geïllustreerd dat policy-argumenten het overheidsaansprakelijkheidsrecht in Nederland en daarbuiten
in belangrijke mate mede bepalen en dat daarmee
op zichzelf nog niet een vaste beleidsrichting, van
inperking dan wel uitdijing van overheidsaansprakelijkheid, is gegeven. De richting van de uitwijkingen van een golf is niet constant naar tijd en plaats.
Tot slot beantwoorden wij daarbij tevens de vraag of
het Nederlandse overheidsaansprakelijkheidsrecht
in dit opzicht in of uit de pas loopt met andere rechtstelsels.