Pioniers in MILE. Een exploratief onderzoek

Key words: Pabo; Multimediale Interactieve Leeromgeving voor pabostudenten (MILE); theorie en praktijk; cyclisch onderzoeksproces; niveaus van kennisconstructie. Abstract In december 1996 is het eigenlijk allemaal begonnen, op een studiereis naar Michigan. Toen raakte ik pas echt doordrongen van het unieke van de ideeën van de Amerikaanse hoogleraren Magdalene Lampert en Deborah Ball (Universiteit van Michigan, Ann Arbor). De grondgedachte: neem gedurende een lange, aaneensluitende periode al het (reken-wiskunde) onderwijs van een basisschoolgroep op, maak de ‘real-time’-opnamen via computers toegankelijk en laat vervolgens pabostudenten op (leer)onderzoek gaan in die multimediale leeromgeving. Gaandeweg werd me duidelijk dat de opleiding van leraren een geheel nieuw gezicht zou krijgen door de implementatie van dit medium. Nooit eerder was er de mogelijkheid om ‘de volle praktijk’ binnen de muren van de Pabo te halen, nog niet eerder was het mogelijk de praktijk zo intensief observeerbaar en onderzoekbaar te maken. Dat alles niet met de bedoeling om de stage-praktijk te vervangen, maar juist als welkome aanvulling daarop; de praktijk als object van studie. Fred Goffree zou de door MILE in gang gezette verandering later benoemen met ‘de wending’ in het opleidingsonderwijs. Van meet af aan voelde ik als pabodocent de behoefte om aan de slag te gaan met studenten, ongeveer op een manier zoals ik die had gezien bij mijn Amerikaanse collega Merrie Blunk. In de eerste plaats wilde ik met studenten die geheel nieuwe aanpak ervaren: op onderzoek gaan in een multimediale leeromgeving. Ik had veel vragen: Hoe verloopt een onderzoeksproces van studenten in MILE? Welke rol speelt de discussie en de samenwerking daarbij? Tegelijkertijd wilde ik nagaan wat de opbrengst van zo’n leeronderzoek zou kunnen zijn. Wat leren studenten ervan of preciezer: Welke kennis construeren ze in MILE en hoe gebeurt dat? Hoe ziet de omgeving er uit waarin pabostudenten en hun begeleider zich bewegen als ze in de multimediale leeromgeving op onderzoek gaan? Allemaal vragen die ik me stelde voor ik met studenten op de Pabo van de Educatieve Faculteit Amsterdam (EFA) aan de slag ging. Studenten waren gemakkelijk warm te krijgen voor het experiment. Dieneke en Hayet, de hoofdpersonen in deze publicatie, voelden er meteen voor om het leeronderzoek in MILE als onderwerp van hun afstudeerwerkstuk te nemen. Ze worden in de titel van deze publicatie terecht ‘pioniers’ genoemd. Ze maakten historie met de allereerste onderzoekstocht in MILE. Met beperkte middelen: tien lessen (15 cd-roms) en de eerste eenvoudige zoekmachine (Jaquar) gingen ze op pad, nog zonder logboeken van de leraren, leerlingenwerk of transcripts. Hun inspanningen vertonen veel kenmerken van pionierswerk: trial and error, het ervaren van pieken en dips, de wil om barrières te slechten en een gevoel van enthousiasme en begeestering. Misschien kwam de hoge motivatie mede tot stand door het besef voorop te lopen en iets te kunnen betekenen voor ‘de achterban’. Geen ‘doorsnee-situatie’ dus, wel één die hout sneed. Voor mij kwam dat heel goed uit. Ik wilde immers ideeën opdoen voor de verdere ontwikkeling van de leeromgeving van MILE en die exploreren, zo mogelijk tot aan de uiterste grenzen. Voor de studenten had ik twee petten op, die van begeleidend docent en die van onderzoeker. Als begeleider participeerde ik in het leeronderzoek van de studenten, als onderzoeker nam ik afstand en probeerde te reflecteren over wat er aan (fysieke- en mentale) activiteiten door de studenten en hun begeleider werd ondernomen. De studenten hebben waarschijnlijk eerder voordelen dan nadelen ondervonden van mijn dubbelrol. Ze kregen (via e-mail) mijn verslagen en notities en konden zodoende kennis nemen van al mijn overwegingen en vermoedens. Voor zover ik dat uit de gesprekken, verslagen en annotaties kan beoordelen, hadden die een aanwijsbaar positieve invloed. In dit boek wordt het onderzoeksproces op verschillende niveaus beschreven.