Nationale referenda over 'de EU'

Het Nederlandse referendum over het associatieverdrag met Oekraïne is er
één in een lange rij van nationale referenda over de samenwerking binnen
wat thans de Europese Unie is. Naar aanleiding van het aankomende
referendum zal in deze bijdrage worden stilgestaan bij deze nationale
referenda. Hierbij staat een tweetal vragen centraal. De eerste is hoe het
aankomende Nederlandse referendum zich verhoudt tot andere nationale
EU-referenda. Daarbij zal worden gekeken naar het soort referendum en
naar het onderwerp van het referendum. Verder zal een vergelijkend
overzicht worden geboden van het soort uitslag dat in het verleden is
behaald bij vergelijkbare nationale referenda. Aan de hand hiervan zal de
tweede hoofdvraag van deze bijdrage worden behandeld. Deze is: welke
betekenis blijken nationale referenda tot dusver te hebben gehad in de
ontwikkeling van de EU. Daaraan gekoppeld wordt – uiteraard enigszins
speculatief – gereflecteerd op de betekenis die de mogelijke uitkomsten van
het aankomende Nederlandse referendum kunnen hebben.