Kunst als Expressie

Dit hoofdstuk presenteert een citaat van Leo Tolstoi (uit 1897) als voorbeeld van een expressie-theorie over kunst, waarvan ook andere voorbeelden besproken worden, maar verdedigt de meer recente theorie van Richard Wollheim. Beide auteurs beschouwen kunst als een expressie van de kunstenaar, maar ze doen dat op heel verschillende wijzen. Tolstoi betoogt dat een kunstwerk uitdrukt wat de kunstenaar beleefd heeft, maar hij werkt die gedachte uit als zou het kunstwerk dan ook die gevoelens moeten weergeven en op het publiek moeten overbrengen. Wollheim slaagt er beter in om het kunstwerk, in zijn algemeenheid, te zien als een object of gebeurtenis die overwegingen verwerkelijkt die de maker had bij het maken. Volgens Wollheim zoeken beschouwers, als ze een kunstwerk ervaren, naar blijken van de kunstenaar in het werk. Een kunstwerk geeft niet zozeer uiting aan iets wat de kunstenaar vooraf beleeft, maar realiseert wat de kunstenaar met het maken van zijn werk voorheeft. Één ding is duidelijk: de expressie-theorie gelooft niet dat de beleving die de kijker of luisteraar heeft in zichzelf het belang van het kunstwerk geeft; het gaat immers om de expressie van het kunstwerk. De discussie draait er dan ook om wat we precies bedoelen. Bedoelen we, in het algemeen, dat het werk nu iets uitdrukt omdat we het werk niet volledig kunnen begrijpen als we ons niet afvragen waarom de kunstenaar het zo gemaakt heeft, of, sterker, dat het iets weergeeft wat de maker ooit beleefde en via het werk heeft willen overbrengen. En waar Tolstoi eenduidig voor het laatste kiest, meent Wollheim dat het kunstwerk zelf de expressie is en dat de expressie van een werk ook daar waargenomen moet worden; wel is die expressie daarin terecht gekomen door wat de kunstenaar met het materiaal gedaan heeft.