Ik en mijn medepatient

Wat gebeurt er als je voorheen relatief rechtenloze mensen rechten toekent? Wat doet dit met de maatschappelijke verhoudingen? Daar is in de rechtssociologie en de rechtstheorie het nodige over geschreven, maar voor dit verhaal houden we het simpel. Ik onderscheid slechts twee scenario’s: type 1-juridisering en type 2- juridisering. Vervolgens zal ik betogen dat er op het terrein van de gezondheidszorg doorgaans verondersteld wordt dat er sprake is van type 1-juridisering. In werkelijkheid heeft juridisering in de zorg vaak een type 2-karakter. Het is belangrijk om dat te onderkennen, want type 2-juridisering heeft potentieel grote gevolgen voor de verdeling van zorg. Bij zuivere type 1-juridisering worden de rechtsverhoudingen tussen twee partijen gewijzigd zonder dat dit gevolgen heeft voor anderen. De rechtspositie van de gehuwde vrouw tegenover haar man wordt versterkt, bijvoorbeeld door haar recht op lichamelijke integriteit te garanderen en verkrachting binnen het huwelijk strafbaar te stellen. De vrouw krijgt het recht van haar man te scheiden als zij meent dat haar huwelijk duurzaam ontwricht is. Ze krijgt het recht zonder voorafgaande toestemming te reizen (denk aan islamitische landen waar dit lang niet altijd is toegestaan) of zelfstandig contracten te sluiten (tot het eind van de jaren vijftig was de gehuwde vrouw ook in Nederland handelingsonbekwaam). De gewijzigde verhouding tussen man en vrouw heeft waarschijnlijk wel een algemeen uitstralingseffect, een symbolische werking, maar heeft geen rechtstreekse consequenties voor aanwijsbare anderen.