Het concept 'representaties' in het literatuuronderwijs

Het concept ‘representatie’ helpt ons kijken naar afbeeldingen (in woord en beeld) die mensen kiezen om kort en krachtig iets te zeggen. Mensen kiezen die afbeelding omdat die de plaats in kunnen nemen van een veel langere en complexe rij van gevoelens, ideeën en gedachten die in een samenleving bestaan. De keuze voor een specifieke representatie – bijvoorbeeld de uitbeelding van een meisje in een roze jurkje – gebeurt vaak onbewust, maar is verbonden met die onderliggende keten en een kijk op de werkelijkheid. Het roze jurkje staat voor: lief, vrouwelijk etc. Het herhalen van representatie kan rolbevestigend, of zelfs discriminerend werken.

Het concept ‘representatie’ is relevant in het kunst- en literatuuronderwijs, omdat bestaande representaties daarin zo vaak ’bevraagd’ worden. Dat wil zeggen dat kunst en literatuur ons vaak aan het denken willen zetten over de band tussen de gekozen representatie, en waar die in de werkelijkheid voor staat. Wat we bijna automatisch denken als we een meisje in de roze jurkje zien, kan opeens ter discussie komen te staan als datzelfde meisje op een schilderij opeens een bebloed mes in handen heeft. Of ons juist als zeer dierbaar en van groot (cultureel) belang voorkomen als een zeer begaafd schilder een meisje in roze jurk zeer levensecht in verf blijkt te hebben gevangen.

Literatuur en kunst kunnen dus drie effecten hebben als het gaat om onze waarneming van representaties: ze kunnen representaties bevestigen, vernieuwen en bevragen.