Gemankeerde monumenten: De betekenis van kasteelruïnes in Nederland

Waar erfgoed de laatste decennia sterk in de belangstelling staat niet als hindernis voor ontwikkeling maar als meerwaarde, betekent een terugtredende overheid tegelijkertijd dat van monumenten steeds meer gevraagd wordt dat eigen economische dragers ontwikkelen. Voor kasteelruïnes, als gemankeerde monumenten, zijn de gebruiksmogelijkheden beperkt en daarom bevinden zij zich in een lastig parket. Ze worden bedreigd door sloop, reconstructie, vergetelheid of verder verval en zo zouden ruïnes uit het landschap kunnen verdwijnen. Het recentelijk afstoten van enkele kasteelruïnes door het Rijk laat zien dat die bedreiging reëel is. Ruines kunnen wel degelijk een maatschappelijke betekenis vervullen. Deze zijn te conceptualiseren aan de hand van ouderdomswaarden, esthetische waarden en actuele waarden, een recent herontdekte benadering van erfgoed geformuleerd door Alois Riegl. De NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats onderzocht samen met Universiteit Utrecht bij verschillende kasteelruïnes in Nederland hoe een breed algemeen publiek van omwonenden, recreanten en toeristen deze plaatsen waardeerden.