Effecten van een nascholingstraject over differentiatie in het rekenonderwijs op de rekenprestaties van basisschoolleerlingen

De diversiteit binnen basisschoolklassen vereist dat leerkrachten het onderwijs aanpassen aan de verschillende onderwijsbehoeften van hun leerlingen (‘differentiatie’). Bij niveaudifferentiatie worden aanpassingen in instructie en verwerking gemaakt op basis van het continu gemonitorde vaardigheidsniveau van de leerlingen (Roy, Guay, & Valois, 2013). Vaak wordt hierbij met niveaugroepen gewerkt. Het toepassen van niveaudifferentiatie vereist specifieke kennis en vaardigheden en er is behoefte aan nascholing op dit gebied (Schram, Van der Meer, & Van Os, 2013). Er is echter nog weinig bekend over de effecten van implementatie van niveaudifferentiatie door basisschoolleerkrachten op leerprestaties (Deunk, Doolaard, Smale-Jacobse, & Bosker, 2015). In deze studie wordt het effect van een nascholingstraject over differentiatie in het rekenonderwijs op de rekenprestaties van basisschoolleerlingen onderzocht. De verwachting is dat leerlingen beter presteren wanneer leraren beter in staat zijn om hun onderwijsbehoeften te vervullen. Dertig basisscholen (N = 5658 leerlingen uit groep 3-8) verdeeld over drie cohorten namen deel aan een tweejarige studie. Cohort 1 volgde het nascholingstraject in jaar 1, cohort 2 volgde het nascholingstraject in jaar 2, en cohort 3 was de controlegroep. In tien teambijeenkomsten leerden leerkrachten om te werken met niveaugroepen aan de hand van de stappen uit de cyclus van differentiatie: (1) onderwijsbehoeften vaststellen, (2) doelen stellen, (3) gedifferentieerde instructie (4) gedifferentieerde verwerking, (5) evaluatie van leerproces en leerresultaten (Prast, Van de Weijer-Bergsma, Kroesbergen, & Van Luit, 2015). De CITO-rekentoets werd afgenomen voor de start van de studie en aan het midden en eind van beide schooljaren. De Raven nonverbale intelligentietest en twee werkgeheugentaken werden eenmalig afgenomen. Voor beide onderzoeksjaren had een lineair latent groeimodel van rekenprestaties waarin leerjaar, nonverbale intelligentie, en werkgeheugen als covariaten waren opgenomen een goede fit. Met multipele-groepsmodellen werd de gemiddelde groei in rekenprestaties na controle voor de covariaten vergeleken tussen de cohorten. In jaar 1 had cohort 1 (M = 8.25) een significant hogere groei dan cohort 2 en 3 (M = 7.19): W = 8.63, p = .003, d = 0.38. Uit een vervolganalyse met subgroepen op basis van prestatieniveau bleek dat de effecten het sterkst waren voor de laagstpresterende leerlingen. In jaar 2 7 had cohort 2 (M = 7.71) gemiddeld een iets hogere groei dan cohort 1 (M = 7.03) en cohort 3 (M = 7.32), maar deze verschillen waren niet significant (respectievelijk W = 2.15, p = 0.14, d = 0.23 en W = 0.56, p = 0.49, d = 0.14). De resultaten van deze grootschalige studie laten zien dat nascholing over differentiatie in het rekenonderwijs de rekenprestaties, juist ook van laagpresterende leerlingen, kan bevorderen. Dit weerspreekt de zorgen over mogelijke nadelige effecten van het werken met niveaugroepen voor laagpresterende leerlingen (Deunk et al., 2015), mits de niveaugroepen flexibel zijn en worden gebruikt als middel om het onderwijs aan te passen aan de onderwijsbehoeften van kinderen met verschillende leerniveaus. Echter, de effecten waren klein en alleen in jaar 1 significant. Waarschijnlijk hangt veel af van in hoeverre de leerkrachten het geleerde toepassen in de dagelijkse lespraktijk. Dit onderzoeken we momenteel nader met video-observaties.