Algemeen belang-acties tegen de overheid en toetsingsintensiteit: Public interest actions against the government and the intensity of judicial review

Er zijn weinig deelgebieden van het recht die zo in de maatschappelijke be-langstelling staan als de collectieve actie in het privaatrecht. Procedures waarin wordt opgekomen voor een algemeen of groepsbelang tegen de overheid trekken daarbij de meeste aandacht. Dat ligt in de rede. Deze acties gaan immers – je zou kunnen zeggen ‘per definitie’ – eenieder aan en de spanning die daarbij ontstaat met politieke besluitvorming maakt die acties nog interessanter en mediagevoeliger. Niet alleen onder juristen hebben de meest in het oog springende collectieve acties dan ook veel pennen in beweging gezet. Deze bijdrage is niet de zoveelste bijdrage over het Urgenda-arrest of over de Shell-uitspraak van de rechtbank Den Haag, maar wil in lijn met het thema van deze bundel een tour d’horizon geven langs de verschillende toetsingsvragen bij algemeen belang-acties. Omdat dat al een hele tour is en omdat de aandacht vooral hierop is gevestigd, beperk ik mij daarbij tot de algemeen belang-acties tegen de overheid.
Centraal staat de intensiteit van de rechterlijke toets, de ontwikkeling die daarin is te ontwaren en de mogelijke achtergronden van die ontwikkeling. Op basis daarvan worden conclusies getrokken. De weg naar die conclusies loopt als volgt: eerst wordt ingegaan op wat onder intensiteit van rechterlijke toetsing moet worden verstaan in een privaatrechtelijke context (2). Vervolgens wordt de algemeen belang-actie tegen de overheid geïntroduceerd en in een juridische en maatschappelijke context geplaatst (3), waarna de voornaam-ste toetsingselementen bij deze acties op een rij worden gezet en de wijze van rechterlijke toetsing wordt beschreven (4). Uit deze beschrijving worden tot slot enige conclusies getrokken (5).