Vervuiling meten met blaaskracht

Description

Het Parool

28 april 2018 zaterdag

Nieuws; Blz. 8, 9

794 woorden

Vervuiling meten met blaaskracht

BART VAN ZOELEN

Onder de rook van Schiphol wordt bij schoolkinderen onderzoek gedaan naar het effect van ultrafijnstof op hun luchtwegen. Heeft iemand met astma op slechte dagen meer medicijnen nodig?

Ultrafijnstof: Onderzoek naar gezondheidseffecten   'Blaas door! Blaas door! Blaas dóór, dóór, dóór!" Op de Oranje Nassauschool in Badhoevedorp wordt onderzoek gedaan naar het effect van luchtvervuiling door Schiphol op kinderen. Aan onderzoeker Marieke Oldenwening de taak om bij leerlingen van groep 6 het onderste uit de kan te halen. Tot drie keer toe moeten ze hun longen helemaal leegblazen. "Ik denk dat jij zo heel erg aan een dropje toe bent," zegt ze tegen een van de kinderen die net heeft geblazen.  Om de beurt komen de leerlingen naar de lerarenkamer. Met een neusklem op blazen ze in een buisje. Thuis doen ze dat elke dag - drie keer in de ochtend, drie keer in de avond. Een apparaatje dat ze mee naar huis krijgen, meet hun 'blaaskracht': alle lucht die ze in één seconde uit hun borst kunnen persen. Aangevuurd door de onderzoekers van de Universiteit Utrecht doen ze het eens in de week op school nog eens dunnetjes over, tot hun ogen bijna uitpuilen. Verminderde blaaskracht   Bij honderden kinderen in de bovenbouw van twee basisscholen in de buurt van Schiphol proberen onderzoekers de komende maanden vast te stellen of ultrafijnstof, stofdeeltjes kleiner dan 0,1 micrometer, acute gezondheidsklachten veroorzaken. Verminderde 'blaaskracht' kan daarop duiden. "Je kunt de luchtwegen beschouwen als een pijp," zegt hoofdonderzoeker Gerard Hoek. "Als die pijp vernauwd is, kan er minder lucht doorheen. Dan moeten kinderen dus meer moeite doen bij het inademen."  Op school wordt ook gemeten hoeveel stikstofoxiden de kinderen uitademen. Die zijn een indicatie voor ontstekingen aan de luchtwegen en daarmee voor gezondheidsklachten door ultrafijnstof. Tegelijk kunnen stikstofoxiden weer andere oorzaken voor een verminderde blaaskracht aan het licht brengen: hebben ze misschien kou gevat? Het luistert allemaal nauw, zegt Hoek. "De meeste kinderen zullen er niet veel van merken als er meer ultrafijne deeltjes in de lucht zitten. Ze zullen niet acuut kortademig worden."  Ze wonen onder de rook van Schiphol en zijn niet anders gewend. Een deel van het onderzoek wordt daarom gedaan onder vijftig kinderen met astma en andere luchtwegproblemen. "Hebben zij meer medicijnen nodig op dagen met veel ultrafijnstof in de lucht?" Voor dit 'astmapanel' worden ook nog deelnemers gezocht, uit Amsterdam-West bijvoorbeeld. Fijnstofpieken   Een meetauto bij de Oranje Nassauschool stelt intussen heel precies vast hoeveel ultrafijnstof er in de lucht zit. Een paar keer per week slaan de meters ver uit. Of die pieken acuut hun weerslag hebben op de gezondheid moet blijken uit het onderzoek dat volgend jaar verschijnt. Bewust wordt dat hier onderzocht voor kinderen. Hun longen zijn in ontwikkeling en ze zijn vaker buiten, zodat ze gevoeliger zijn voor fijnstofpieken. Volwassenen gaan verder van huis en soms roken ze - geen gunstige testomstandigheden.  Behalve in Badhoevedorp wordt het onderzoek ook gedaan op de Jozefschool in Aalsmeer. Precies aan de andere kant van Schiphol, zodat altijd wel ergens het effect kan worden bepaald van het door de wind meegevoerde ultrafijnstof. Per school worden de longtests op een dag met veel ultrafijnstof vergeleken met die van een relatief schone dag.  Ultrafijnstof werd in 2015 een nieuw punt van zorg na onderzoeken van TNO en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Toen bleek dat de minuscule stofdeeltjes die vooral opstijgende vliegtuigen uitspugen tot in het Vondelpark neerdaalden. Dichterbij Schiphol werden 'tientallen procenten' meer ultrafijnstof gemeten. Tot dat moment ging alle aandacht naar 'gewoon' fijnstof en ten opzichte van de vele snelwegen rond Schiphol leek het vliegverkeer daar geen grote schep bovenop te doen.  Over de gezondheidseffecten van ultrafijnstof is wereldwijd weinig bekend. Daar komt bij dat ultrafijnstof vaak samengaat met uitstoot van stoffen die ook effecten hebben op de gezondheid, zoals roet en zwavel. Vliegtuigmotoren produceren relatief veel ultrafijnstof en geven daarom mogelijk des te meer gezondheidsschade. Die deeltjes dringen dieper door in de longen of zelfs tot in de bloedbaan, en worden langzamer afgebroken dan fijnstof. Het RIVM concludeerde daarom in 2015 dat niet kon worden uitgesloten dat het ultrafijnstof rond Schiphol de gezondheid schaadt.  Vandaar de nieuwe onderzoeken, waarvan de studie op de scholen er maar één is. Onderzoekers buigen zich ook nog over langetermijneffecten en de schade van ultrafijnstof op longcellen. Ten slotte worden twintig gezonde vrijwilligers pal langs de Buitenveldertbaan vijf uur blootgesteld aan verschillende doses ultrafijnstof. Maar dat zijn volwassenen.   De kinderen blazen thuis nog eens zes keer per dag op volle kracht in een meetapparaat