Vergiftigt de beschadigde bodem van een antiaanbakpan ons eten?

Description

Copyright 2015 De Persgroep Nederland BV All Rights Reserved de Volkskrant

21 november 2015 zaterdag

Sir Edmund; Blz. 7

692 woorden

Beter/eten

ELLEN DE VISSER

Over de invloed van voeding op onze gezondheid     Vergiftigt de beschadigde bodem van een antiaanbakpan ons eten?   Handig en gezond, zo'n antiaanbakpan. De aardappels koeken niet meer aan en voor het bakken en braden is minder braadboter of kookolie nodig. Scheelt calorieën en slechte vetzuren. Maar wat als de pan gaandeweg beschadigd raakt door metalen kookgerei en stukjes van de kunststof laag loslaten? Slaat gebruikersgemak dan om in gezondheidsschade?   Over antiaanbakpannen doen op internet doodenge verhalen de ronde: teflon, het plastic dat de pannen kleefvrij maakt, zou giftig zijn en kanker verwekken. De boosdoener in die verhalen is het perfluoroctaanzuur (pfoa), dat wordt gebruikt bij de productie van teflon. Mensen die aan zeer hoge doses van pfoa's worden blootgesteld, omdat ze in een teflonfabriek werken of in de buurt wonen, kunnen ernstige gezondheidsklachten krijgen. Tegen het chemiebedrijf dat teflon produceert zijn in de Verenigde Staten 3.500 rechtszaken aangespannen. Maar dat betekent niet dat de hobbykok gevaar loopt. Pfoa is een chemische stof die wordt gebruikt om producten te maken die hitte, vet of water moeten weren, zoals pannen, skiwax, tapijt en waterafstotende jassen. De stof wordt overal in lage concentraties aangetroffen in water en voeding en zit bij praktisch iedereen in het bloed. De EFSA, de Europese autoriteit voor voedselveiligheid, heeft de maximale dagelijkse inname vastgesteld op 1.500 nanogram per kilo lichaamsgewicht. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) becijferde vijf jaar geleden dat de inname in Nederland zo'n vierduizend keer lager ligt. De pfoa's die uit de anti-aanbakpan kunnen vrijkomen, veroorzaken niet opeens een overdosis, zegt Martin van den Berg, hoogleraar toxicologie aan de universiteit Utrecht. In teflon zitten nauwelijks pfoa's, zegt hij: die zijn vrijwel allemaal verdampt door de hoge temperaturen die nodig zijn voor de productie. Het beetje dat er nog wel in zit, kan vrijkomen als de pan voor het eerst wordt verhit. Marco Zeilmaker, onderzoeker bij de afdeling voedselveiligheid van het RIVM, rekent op verzoek uit hoeveel dat is, met een Amerikaanse studie als basis. De coating van een antiaanbakpan bevat maximaal 60 tot 1.125 nanogram pfoa. De dagelijkse innamenorm voor iemand van 60 kilo is 90 duizend nanogram per dag. Stel dat alle pfoa's in een keer vrijkomen, dan moet je tachtig nieuwe pannen tegelijk op het vuur hebben staan om aan de norm te komen. Ook het inslikken van een stukje teflon is niet gevaarlijk, zegt Van den Berg. 'Onze darmen zijn echt niet in staat om daar pfoa uit te halen, als dat er na al die jaren nog in zou zitten. We poepen het gewoon weer uit.' Toch adviseert hij om een sterk beschadigde pan weg te gooien. Niet omdat de kunststoflaag ziek maakt maar omdat in een pan met krassen het eten eerder aanbrandt. Daardoor kunnen pak's, kankerverwekkende stoffen, ontstaan. Kijk bovendien uit met oververhitting van de pan. Bij temperaturen boven de 300 graden worden door ontleding van teflon fluorhoudende gassen gevormd, die de luchtwegen kunnen irriteren. Polymeer rookkoorts heet de aandoening. Klinkt heftig, maar de griepachtige verschijnselen gaan vanzelf weer over, blijkt uit de medische literatuur. Erg vaak komt de aandoening niet voor: vet en kookolie beginnen te roken bij ongeveer 200 graden en als vlees verbrandt, neem je toch de pan van het vuur. Voor vogels, die gevoelige luchtwegen hebben, kunnen de dampen dodelijk zijn. Wat niet wil zeggen dat bezorgdheid over pfoa's overdreven is. Pfoa's staan op de Europese lijst van zeer zorgwekkende stoffen. Het duurt twee tot vier jaar voordat de stof uiteenvalt en het lichaam verlaat en het gevolg is dat de hoeveelheid zich opstapelt naarmate we ouder worden. Uit voorzorg is met de industrie afgesproken dat de chemische stof eind dit jaar niet meer wordt geproduceerd. Het chemiebedrijf dat teflon maakt, gebruikt al sinds 2012 geen pfoa's meer. Geen reden dus voor teflon-angst. Vervang een oude pan. En zet de vogelkooi niet in de keuken.