Een originaliteitsprijs verdient Milieudefensie wel. Waar de actiegroep luchtvervuiling eerder omschreef als vage vijand die onzichtbaar doden maakt, komt ze nu met een vergelijking die tot de verbeelding spreekt: Nederlandse lucht inademen is hetzelfde als vijf sigaretten per dag meeroken, gemiddeld. Veel lokale media namen de stadscijfers van Milieudefensie over. 'Iedere Hagenaar paft meer dan zes peuken', kopte AD Den Haag bijvoorbeeld. Dat is ineens wel heel precies. Dus wat klopt er van?
Voorop staat dat de Nederlandse luchtvervuiling sowieso niet zo erg is als zelf vijf peuken per dag opsteken. Het gaat Milieudefensie toch echt om mééroken: dat is 25 keer minder schadelijk dan zelf roken, iets dat AD en veel andere media vooral in de koppen hebben gemist.
Voor de berekening zelf verwijst Milieudefensie (gelukkig) naar een
wetenschappelijke bron: een nieuwe studie van de
Universiteit Utrecht. Hoewel de vergelijking daarin met vijf meerooksigaretten misschien klopt, kleven er tegelijk gigantische onzekerheden aan die Milieudefensie niet heeft genoemd en die eveneens ook niet terugkomen in de media.
'Het is bijvoorbeeld niet zeker of vijf sigaretten precies twee keer zo erg zijn als tweeënhalve sigaret', zegt John Ioannidis, hoogleraar epidemiologie aan de Universiteit van Stanford in een reactie. En of een portie vervuilde lucht nou gelijkstaat aan tweeënhalf of tien sigaretten, hangt volgens de Utrechtse berekening af van meerookgedrag binnenshuis. Zit je de hele dag binnen met je paffende partner? Of zie je hem alleen 's avonds en rookt hij op het balkon? Dat maakt nogal uit.
Dat al die nuances ontbreken, wil niet zeggen dat luchtvervuiling niets voorstelt. Miljoenen Nederlanders ademen elke dag vervuilde lucht in. Zelfs als een kleine groep daarvan ziek wordt, hebben we het nog steeds over tienduizenden mensen of meer die daardoor elk jaar longkanker en hart- en vaatziekten krijgen - al zijn dat vaak ouderen. In de verte is dat misschien vergelijkbaar met meeroken, maar of dat nou neerkomt op één meerooksigaret of tien: dat weten we gewoon niet.
Berichten verspreiden zich vaak razendsnel, of ze nu kloppen of niet. Wij proberen de zin van de onzin te scheiden.