Boeren ten einde raad

Description

De Telegraaf

19 augustus 2017 zaterdag Gehele Oplage

REPORTAGE; Blz. 024

1184 woorden

Boeren ten einde raad

’Wij werken zeven dagen in de week en doen dat met veel liefde voor onze dieren’   Het ene na het andere voedselschandaal lijkt ons land te overspoelen. Maar is het nu echt zo slecht gesteld met de veiligheid van ons voedsel? De boeren vinden dat ze het land uit worden gepest.   De Nederlandse boeren zijn ten einde raad. Schandaal na schandaal overvalt hen. Terwijl ze zelf vinden dat ze er weinig aan kunnen doen, keihard werken en hun dieren koesteren. „Het lijkt of boer pesten normaal is geworden. Columnisten als Youp van ’t Hek die ons voor Hitler uitmaken. Dat kan toch niet. Wij werken zeven dagen in de week en doen dat met veel liefde voor onze dieren. Als we dat niet doen, verdienen we geen cent. Burgers weten niet meer wat een boer doet. Ze vinden alles zielig”, klaagt varkensboer Theo Vernooy uit Nijkerk.   Hij zit met zijn bedrijf midden tussen getroffen kippenboeren. „Vanavond heeft mijn buurman 40 mensen opgetrommeld om 80.000 eieren te vernietigen. Het is verschrikkelijk. Die mensen weten niet meer hoe ze verder moeten.”   „Het is een drama”, zegt ook pluimveehouder Helmus Torsius uit Putten. „Ik moet helemaal opnieuw beginnen.” Hij heeft al 150.000 eieren moeten vernietigen, omdat er het gif fipronil inzat. Twee van zijn stallen zijn nog steeds op slot. „De schade bedraagt inmiddels tonnen. Mijn zorgvuldig opgebouwde financiële buffer verdwijnt als sneeuw voor de zon.”   Veel kippenboeren weigeren deze week met de krant te praten. Met trillende stem, zeggen ze aan de telefoon dat het toch geen zin heeft en dat ze aan het werk moeten: eieren vernietigen.   Zo niet, Helmus Torsius. Hij is woedend op de keuringsdienst NVWA die het probleem liet versloffen en te laat in actie kwam. „Als ze wel meteen in actie waren gekomen door de melding in november 2016 serieus te nemen, dan hadden we maar 10% van deze ellende gehad”, zegt Torsius.   Hij vindt niet dat hij zelf een fout maakte door fipronil te gebruiken. „Bloedluis is al eeuwenlang een probleem bij kippen. Bij mijn opa en vader stond de kast vol met chemicaliën, dat mocht toen allemaal. Nu kunnen ze alles meten, ook wat niet te meten valt. En is ineens alles fout.”   „Ik zocht op internet een bestrijdingsmiddel. Vond het bedrijf Chickfriend, waarvan de site er goed en professioneel uitzag, met filmpjes en zo”, vertelt hij. „Ik vroeg nog aan die jongens wat er inzat. ’Dat is het geheim van de smid’ zeiden ze. ’Anders gaan anderen het ook maken. Maar het is biologisch en afbreekbaar.’ Ook waren ze IKB-gecertificeerd. Moet ik dan al mijn leveranciers onderzoeken?”   De schade aan de Nederlandse pluimveesector bedraagt inmiddels EUR 150 miljoen, schreven minister Schippers (Volksgezondheid) en staatssecretaris Van Dam (verantwoordelijk voor landbouw bij Economische Zaken) woensdagavond aan de Tweede Kamer. 180 bedrijven zijn gesloten, 1,5 miljoen kippen gedood en miljoenen eieren vernietigd.   Het eierschandaal staat niet op zich. De afgelopen jaren zijn we overspoeld met voedselproblemen. BSE-koeien, MKZ-schapen, dioxine-kippen, salmonella in de zalm, antibiotica in voedsel, en de paardenvlees-affaire.   Volgens deskundigen is ons voedsel nog nooit zo veilig geweest als nu. De schandalen zouden veel te maken hebben met nieuwe meettechnieken. En met de veranderde houding van de consument, die wil weten waar het voedsel vandaan komt en zich vaak niet meer laat leiden door deskundigen.   „Meten is weten, maar niet als je niet weet wat je meet. Politici denken dat ’foute’ stoffen helemaal niet meer in je eten mogen zitten. Maar dat kan niet. Gif zit ook in natuurlijke stoffen, het gaat om de hoeveelheid”, waarschuwde chemicus en wetenschapsfilosoof Jaap Hanekamp in 2015 al op website Foodlog.   Omdat we tegenwoordig de kleinste hoeveelheden van een stof kunnen meten, zien mensen overal gevaar in. Toxicoloog Martin Van den Berg (Universiteit van Utrecht) en hoogleraar diergeneeskunde Frans van Knapen spreken zelfs van chemofobie: We griezelen en masse voor een beetje fipronil in onze eieren, terwijl de hoeveelheid zo klein is dat dit helemaal niet nodig is.   Kippenboer Torsius is het er roerend mee eens. „We hebben het een dierenarts laten uitrekenen. Een keer per maand een druppel fipronil, een probaat vlooienmiddel, op een hond smeren staat gelijk aan 230.000 besmette eieren. Volgens de dierenarts worden we aan de hoogste boom opgeknoopt”, zegt Torsius.   Maar beter meten is niet het enige probleem. Het fipronil-schandaal is volgens Europol het topje van de ijsberg. „Voedselfraude neemt steeds meer toe”, zegt Chris Vansteenkiste, hoofd voedselfraude bij Europol. „Criminelen hebben hun actieterrein de laatste jaren verlegd. Vroeger maakten ze luxeproducten als tassen na. Nu frauderen ze met alledaagse dingen, zoals ons voedsel.”   „Voedselschandalen zijn onvermijdelijk geworden”, zegt ook voedseldeskundige Marcel van Silfhout. Hij voorspelt dat er nog meer aan zullen komen.   Van Silfhout verrichtte op verzoek van Pieter van Vollenhoven, die met zijn stichting Maatschappij en Veiligheid het werk ook financierde, onderzoek naar de veiligheid in voedsel. Het resulteerde in het door vrijwel iedereen geprezen boek: Ontbeend. Hoe veilig is ons voedsel?   Van Silfhout sprak voedselexperts, inspecteurs en ook ministers. Zijn bevindingen zijn niet mals. „De controle en toezicht op de voedselveiligheid, die in Nederland heel erg goed was, is de nek omgedraaid door de vorming van de NVWA. Dat was een grote vergissing.”   Deze dienst ontstond door vele fusies en slokte onder meer de in de ogen van Van Silfhout uitstekende Keuringsdienst van Waren en de fraudebestrijding AID op. „Tegelijkertijd werd er ook flink bezuinigd. De dienst kwam daardoor met veel te weinig mensen te zitten.”   Varkensboeren Vernooy en pluimveehouder Torsius hekelen de lage prijzen in Nederland. Volgens landbouweconoom Cor Pierik van het CBS zijn de prijzen voor voeding in West-Europa nergens zo laag als in Nederland. Boer Vernooy rekent voor. „Ik krijg EUR 1,85 voor een kilo varkensvlees. EUR 185 voor een heel varken. Daar gaat EUR 65 af voor een big, EUR 58 voor voer, en EUR 30 vaste kosten. Ik verdien minder dan mijn medewerkers”, zegt hij.   Schaalvergroting is niet de oorzaak van de schandalen, vinden de boeren. „Klinkklare onzin”, zegt Torsius. „Boerenbedrijven in de VS of Azië zijn vele malen groter. Daarmee vergeleken zijn we kleine prutsertjes.”   „Ik heb 8000 varkens, mijn vader had er 2000. Ik doe mee aan de dierenbescherming, waardoor ik 20 procent minder varkens kan houden en ik jaarlijks streng gecontroleerd wordt. Schaalvergroting hebben we nodig om te overleven, om beter en efficiënter te kunnen werken. Boeren zijn echt niet meer gaan verdienen.”, zegt Vernooy. „Denk je bovendien dat ik varkens anders behandel als ik er maar tien heb?”   De tijd van Ot en Sien, met kleine romantische boerderijtjes, zoals de Partij voor Dieren graag wil, komt echt niet terug, zegt Vernooy. „Met biologische bedrijven kun je Nederland niet voeden en het is veel te kostbaar.”   ’Gif zit ook in natuurlijke stoffen’   ’Burgers weten niet meer wat een boer doet’

18 August 2017